عسل و نقش آن در سلامت و درمان بخش اول

عسل یکی از هدیه های ارزنده و پرارزش طبیعت می باشد که در قرآن کریم از آن به عنوان فیه شفا للناس ( شفای مردم در آن است ) یاد می کند و پیامبر گرامی(ص) و ائمه معصومین(ع) نیز در زمان حیات خویش بنا به روایات و احادیث متعدد ازآن استفاده می‌نمودند و خواص شفا بخش آن را در درمان انواع بیماریها یادآور شده‌اند. تركيبات عسل توسط روشهای كاملا علمی شناخته شده كه مهمترين آنها كربوهيدراتها، ويتامين‌های گروه ب، ويتامين ث، مواد معدنی، برخی آنزيمها می‌باشد. در مورد خواص درماني عسل  از جمله اثر ضد باكتريايی آن در عفونت ها و اثر آنتی اكسيدانی آن جهت پيشگيری از انواع سرطانها تحقيقات بسياری صورت گرفته است. بنظر می‌رسد هنوز تحقيقات بيشتر و دقيقتری بايد در خصوص ساير اثرات درمانی عسل انجام پذيرد. در اين مطلب سعی خواهيم كرد كه اهميت و ارزش غذايی عسل در پيشگيری و درمان بسياری از بيماريها را به استناد به قرآن و منابع روايی و تحقيقات علمی جديد مورد بررسی قرار دهيم.

عسل و زنبور عسل در اسلام

در دين مبين اسلام توصيه‌های زيادی در خصوص مواد غذايی، نحوه مصرف و ارزش غذايی آنها آمده است. عسل يكي از آن مواد غذايی است كه احاديث و روايات زيادی در خصوص فوايد درمانی آن آمده است و در اينجا به آيات مربوطه در قرآن مجيد و  برخی از احاديث مربوط به پيامبر اكرم(ص) اشاره می‌شود.

خداونددر سوره نحل آيات 68 و69 مي فرمايند:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ ﴿68﴾

و پروردگارت به زنبور عسل الهام کرد که از کوه‌ها و درختان و بلندی‌ها، برای خود خانه‌هایی برگیر

ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلاً يَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ﴿69﴾

آنگاه از همه محصولات و میوه‌ها بخور، پس در راه‌های پروردگارت که برای تو هموار شده [ به سوی کندو ] برو؛ آنگاه از شکم آنها شهدی با رنگ‌های گوناگون بیرون می‌آید که در آن درمانی برای مردم است. قطعاً در این [ حقیقت ] نشانه‌ای [ بر قدرت، لطف و رحمت خدا ] ست برای مردمی که می‌اندیشند.

پیامبر اسلام(ص) فرمودند:

«لم یستشف المریض بمثل شربة العسل» «هیچ مریضی، به مانند نوشیدن عسل شفاء پیدا نمی‌كند››.

همچنين ايشان درمورد قرآن و عسل در جای ديگر می‌فرمايند:
قرآن و عسل هر دو وسیله شفابخش هستند، عسل فیه شفاءُ للناس ( شفای مردمان در آن است) و قرآن شفاءُ لما فی الصدور (شفاست برای آنچه درون سینه هاست) می باشد.

و حديث ديگری از آن رسول(ص)  وجود دارد كه  می فرماید:

کسی که در هر ماه سه بامداد عسل بخورد به قصد شفایی که خداوند متعال در قرآن کریم درباره عسل فرموده است از بیماری های زیاد مصون می ماند.

در روايات نيز داريم كه اميرالمؤمنين علی (ع) گاهي اوقات روزه خويش را با عسل باز می‌نمودند.

تاريخچه

عسل يک واژه عربی است که در زبان فارسی ” انگبين ” ناميده می‌شود. عسل اکسيری پر ارزش است که در تمام طول تاريخ به عنوان يک غذای خوش طعم و شفابخش مورد توجه بشر قرار گرفته است، بطوريکه گذشتگان آن را مظهر پاکی و خلوص و همچنين نشانه قدرت و جوانمردی می‌دانستند. در يونان و روم باستان عسل را مظهر برکت، عشق و زيبايی دانسته و مصريان ماليات خود را بر اساس آن می‌پرداختند.

عسل در زمان‌های خيلی دور بطور طبيعی در لابه‌لای صخره‌ها و در جنگل‌ها وجود داشته، ولی انسان تقريباً از چهارهزار سال پيش به اصول کندو داری و پرورش عسل پرداخته است و اين ماده مغذی در طی ساليان محفوظ مانده است. طوريکه در مقبره‌های فراعنه مصر، کوزه‌های پر از عسل، ساليان دراز باقی مانده و فاسد نشده است. اين ماده با وجود شيرينی بسيار ترش نمی‌شود و کپک نمی‌زند. در قرآن سوره‌ای بنام ” نحل ” مربوط به زنبور عسل و عسل است که اهميت اين ماده را نشان می‌دهد.

براي توليد عسل، زنبور عسل شهد گل‌های مختلف را جمع آوری کرده و آن را در کيسه داخلي مخصوص خود ذخيره می‌کند. او براي تهيه يک کيلو عسل بايستی 2 ميليون مرتبه روی گل‌ها بنشيند. زنبور در بين راه مقداری دياستاز از نوع اينورتاز به داخل آن ترشح می‌کند و مقداری از آب شهد از کيسه جذب بدنش می‌شود. سپس به کندو رفته و شهد نارس را به داخل سلول‌هايش ريخته و هنگام شب از کندو خارج نمی‌شود. زنبور عسل شهد را مجدداً به داخل کيسه ذخيره خود برده و دوباره آنزيم دياستاز را به آن می‌افزايد و همچنين رطوبت آن را جذب می‌کند. اين عمل را آنقدر انجام می‌دهد تا شهد کاملاً غليظ شده و تبديل به عسل رسيده می‌گردد. تهيه عسل کار بسيار دشواری است که هر زنبور در طول زندگی‌اش فقط 1 قاشق مربا خوری از آن تهيه می‌کند. در نهايت زنبور براي تميز ماندن عسل روی آن را با يک لايه موم می‌پوشاند.

نوعي عسل بنام شاه انگبين جهت تغذيه ملکه تهيه مي شود که اکسير طول عمر ناميده مي شود، چون عمر زنبورهاي کارگر تابستاني 6 تا 8 هفته است، در حالي که عمر ملکه که از شاه انگبين تغذيه مي کند چهار تا پنج سال است.

خصوصيات ظاهری و فيزيکی عسل

رنگ عسل: رنگ عسل بستگی به نوع شهد مصرفی دارد و از زرد بسيار روشن تا قرمز تيره متغير می‌باشد (عسل آويشن قرمز رنگ، عسل اقاقيا بی‌رنگ و عسل گياه اسپرس (یونجه فریدن) زرد طلايی است). منطقه‌ی جغرافيايی، شرايط آب وهوايی و مدت زمان نگهداری عسل نيز در تعيين رنگ عسل بی‌تأثير نيست. پس رنگ عسل نمی‌تواند عامل تعيين کننده برای تشخيص کيفيت عسل باشد. معمولاً مصرف کنندگان در ايران رنگ تيره را می‌پسندند.

عطر و طعم : عطر و طعم هم مانند رنگ آن، متناسب با گياهی است که زنبور از آن استفاده کرده است.

ترکیب شیمیایی عسل ، رنگ عسل ، طعم و عطر آن بسته به نوع پوشش گیاهی ، خاک منطقه ، شرایط آب و هوایی و همچنین مدت زمان نگهداری عسل متفاوت می باشد . لذا با توجه به متغیر بودن عوامل دخیل در تولید و نگهداری ، نمی توان طعم و رنگ و ترکیبات ثابتی برای عسلهای طبیعی با منشاء گل در نظر گرفت .

برای خرید عسل طبیعی کلیک کنید

خصوصيات شيميايی عسل

عسل یکی از فرآورده های غذایی منحصر بفرد با اجزاء بسیار پیچیده می‌باشد بنحویکه در ترکیب آن بیش از 400 مواد مختلف شناسایی شده است. البته اين ترکيبات در انواع مختلف آن متفاوت است که در زير به اختصار شرح داده شده است:

– قندها: تاکنون حدود 20 قند در عسل شناخته شده که ميزان کل آن حدود 80 درصد می‌باشد و از مهم‌ترين آن‌ها گلوکز(31%) و فروکتوز (38%) را می‌توان نام برد.

– کالری: ميزان کل کالری به طور متوسط در هر 100 گرم عسل، 364 می‌باشد، يا به عبارتی 64 کالری در هر قاشق سوپ خوری.

– آنزيم: عسل حاوی آنزيم‌های متعددی از جمله اينورتاز، دياستاز، گلوکز اکسيداز، کاتالاز و … می‌باشد.

– اسيديته يا PH: عسل يک ماده اسيدی است و PH آن از 1.6 تا 4.3 متغير است.

– رطوبت: ميزان آن در انواع آن متفاوت است، اما به طور تقريبي 17% تخمين زده شده است.

– چربی و کلسترول: عسل فاقد هر گونه چربی يا کلسترول می‌باشد.

– پروتئين: پروتئين عسل هم منشاء گياهی دارد و هم منشاء جانوری و ميزان آن تقريبا يک درصد محاسبه گرديده است.

– مواد معدني: عسل حاوی انواع مواد معدنی مانند کلسيم، پتاسيم، آهن، فسفر، منيزيم و … است. تحقيقات نشان داده است که هر چه رنگ عسل تيره تر باشد، حاوی مواد معدنی بيشتری است.

– ويتامين ها: عسل سرشار از ويتامين‌های مختلف است که از مهم ترين آن ها ويتامين‌های B1 ,B2 ,B3 ,B5 ,B6 و ويتامين C را می‌توان نام برد.

 

برای خرید عسل طبیعی کلیک کنید

 

رنگ و خواص درمانی عسل گیاهان مختلف

نام گياه	رنگ عسل	خواص درماني
آويشن	قرمز عقيقي	ضد (سرفه،زخم معده، خستگي، ضعف و بيحالي)، دارای ویتامین های B ، A و E، تقویت کننده و بهبود دهنده انواع درد و ناراحتی روده، بهبود تنگی نفس و آسم، بهبود درد های مفصلی، مقوی مغز و اعصاب، بهبود صرع و تشنج، بهبود سر درد و میگرن، بهبود عادت ماهیانه دردناک
اکليل کوهي	کهربايي روشن يا سفيد	ضد (افسردگي، نارسايي کبد، خستگي، سنگ صفرا،گاز شکم، ورم معده) و مناسب براي دوران نقاهت
شبدر	بيرنگ و روشن	مناسب جهت تلاشهاي فيزيکي شديد وطولاني
اسطوخودوس	زرين	ضد(سردرد،ميگرن،بيخوابي،ناراحتي هاي مجاري تنفسي،انگلهاي روده اي و تب)
بلوط	تيره	جلوگيري از واريس،ضعف و بيحالي،کم خوني،و ناراحتي گردش خون
جاشیر	قهوه‌ای روشن	بازکننده انسداد مجاری تنفسی، بهبود تنگی نفس و آسم، مقوی مغز و اعصاب، بهبود صرع، بهبود تشنج، بهبود رعشه و لرزش اندام، بهبود دردهای مفصلی، تقویت کننده بینایی
مريم گلي	کهربايي روشن يا تيره زرين	جلوگيري از افسردگي، فشار خون، کم خوني، ضعف و بي حالي
زيرفون	سبز متمايل به زرد کمرنگ	ضد بيخوابي و ناراحتي هاي اعصاب،سرما خوردگي،آرام بخش قلب
اقاقيا	آبگون زلال	ورمهاي لوله گوارشي، بويژه براي کودکان و تنظيم کننده روده اي
گندم سياه	زرد تيره يا قهوه اي	مناسب براي دوران بارداري، شيردادن، کمبود مواد معدني و بيماري هاي عروقي
تمشک وحشي	شفاف (سفيدرنگ)	برونشيت، گلودرد، ورم گلو، حلق و حنجره
آفتابگردان	زرد طلايي	بطور کلي بيماريهاي تب دار و کاهش کلسترول
اوکاليپتوس	سبز تیره	دردهاي مجاري تنفسي و مجاري ادراري، سياه سرفه (دافع مواد عفوني مجاري ادراري و تنفسي)، تقویت کننده سیستم ایمنی بدن، بهبود سرماخوردگی، بهبود آنفولانزا، بهبود مالاریا، بهبود برونشیت، بهبود تنگی نفس و آسم، برطرف کننده انگل و کرم روده و معده، بهبود جای ضخم‌ و سوختگی
گون	زرد روشن	التهاب مثانه،ورم پروستات،رماتيسم،سنگهاي ادراري و ناتوانيهاي جنسي
کنار	قرمز(عقیقی)	تقویت کننده و محرک قوای جنسی، مقوی مغز و اعصاب، تقویت حافظه، انرژی زا و نشاط آور، تقویت کننده و بهبود ضعف بدن، بهبود و پیشگیری از سرطان، بهبود گرفتگی عروق، برطرف کننده انگل و کرم روده و معده، بهبود کمر درد، بهبود کم خونی، مرحم سوختگی، تقویت کننده موی سر، کاهش حرارت بدن
مرکبات	زرد شفاف	آرام بخش براي حالتهاي عصبي، بي خوابي، ميگرن، طپش قلب

 

برای خرید عسل طبیعی کلیک کنید

 

غذاهاي مختلفی را می‌توان با عسل تهيه نمود از جمله انواع دسرها و معجون كه هر كدام می‌تواند با توجه به اثرات مفيد اين ماده غذايی بعنوان ميان وعده‌ای مناسب بكار رود. همچنان كه در روايات نيز داريم كه روزی عثمان بن عفان پالوده‌اى براى آن حضرت آورد، مقدارى ميل فرمود، گفت: بنده خدا اين چيست؟ عرض كرد: پدر و مادرم فدايت، اين روغن و عسل را در ديگ سنگى مى ريزيم و آن را روى آتش قرار مى‌دهيم و مى جوشانيم و بعد مغز گندم آسيا شده را روى روغن و عسل مى‌ريزيم و به هم مى زنيم تا بپزد، سرانجام اين طور مى شود كه ملاحظه مى‌فرماييد. پيامبر(ص) فرمود: اين خوراک خوشمزه‌اى است.

برای اینکه مطلب خیلی طولانی نشود قسمت خواص درمانی عسل را در پست دیگری منتشر و لینک آنرا در زیر همین مطلب قرار خواهم داد.

عسل و نقش آن در سلامت و درمان بخش دوم