چگونگی اثر بخشی عسل در مقابله با عفونت‌ها
بشر هزاران سال است كه از مخلوط بزاق زنبور و شهد گل كه عسل نام دارد، به عنوان دارویی برای درمان زخم ها استفاده میكند . آزمایش‌هایی كه در سال‌های اخیر انجام گرفته، نشان داده‌اند كه عسل در درمان عفونتهای برجای مانده از عمل سزارین و سوختگی‌ها از آنتی‌بیوتیک‌های مرسوم كارآمدتر عمل میكند. این ماده شیرین با طیف وسیعی از میكروبهای خطرناک از جملهHelicobacter Salmonella , E.coli به خوبی مبارزه میكند.
عسل روی باكتری‌های مقاوم به آنتی بیوتیك، از جمله «ابر میكروبی» به نام MRSA ، نیز موثر است و بر خلاف بیشتر آنتی‌بیوتیك‌ها به نحو چشمگیری باعث پیشرفت بهبودی زخمها میشود. هنوز به درستی نمی‌دانیم عسل چگونه این آثار را بر جای می‌گذارد اما محققان اعتقاد دارند توان بهبود زخمها و مقابله با میكروبهای مقاوم به آنتی بیوتیك كه در این ماده بی‌نظیر وجود دارد، ممكن است روزی عسل را از نوعی درمان جایگزین به یك شیوه درمانی اساسی در پزشكی تبدیل كند. رمز و راز این توانایی‌ها را باید در شیوه تهیه عسل جست و جو كرد. زنبورهای كارگر طی بهار و تابستان شهد جمع آوری می‌كنند، هنگامی كه به كندو باز میگردند، آن را از معده به دهان می آورند و در دهان دستیاران خود می‌گذارند. آنها شهد را به درون حفره های شانه خالی می‌كنند و با بال‌هایشان آن قدر آن را باد می‌زنند كه بیشتر آب موجود در شهد تبخیر شود. در همین زمان، بزاق سرشار از آنزیم زنبورها، ساكاروز را به گلوكز و فروكتوز تبدیل میكند كه به آب باقیمانده در شهد پیوند میشوند. به این ترتیب، بیابانی بر جای می ماند كه باكتریها نمی‌توانند در آن زنده بمانند. البته، حین رسیدن عسل فرصت زیادی برای تهاجم عوامل بیماریزا وجود دارد. اما آنزیمی به نام گلوكز اكسیداز این فرصت را از آنها می‌گیرد. این آنزیم با تبدیل كردن گلوكز به اسید گلوكونیك، فرآورده تلاش زنبورها را اسیدی و آن را برای بیشتر باكتریها نامطلوب می‌سازد.
اغلب افراد عقیده دارند كه اسیدی بودن، تنها سلاح عسل در برابر باكتری‌هاست. اما مطالعات نشان داده اند تقریبا همه عسلها سلاحی سری دارند كه حتی اگر رقیق شوند، آنها را برای میكروبها مرگبار می‌سازد: پراكسید هیدروژن. این ماده زمانی در بیمارستان‌ها به عنوان ضدعفونی كننده مصرف می‌شد. از تجزیه این ماده رادیكال‌های آزاد تشكیل میشوند كه باكتریها را از بین میبرند. چون این واكنشها خیلی سریع رخ میدهد، پراكسید هیدروژن را باید در غلظتهای بالا بر زخمها استعمال كرد. البته، این ماده در این غلظتها به بافت سالم آسیب می‌رساند. در عسل، پراكسید هیدروژن به كمك آنزیم گلوكز اكسیداز تولید میشود. اما میزان آن هزار بار كمتر از مقداری است كه در گذشته روی زخمها استعمال می‌شد. در نتیجه، گذاشتن عسل روی زخمها، ضمن جلوگیری از تهاجم و تخریب میكروبها، با آسیب بافتی همراه نیست. علاوه بر این، همین طور كه پراكسید هیدروژن تجزیه میشود، گلوكز اكسیداز با تسهیل ساختن آن از گلوكز، پیوسته آن را جایگزین میكند. جالبتر این كه ، به دلایل ناشناخته وقتی عسل رقیق میشود، فعالیت این آنزیم افزایش می‌یابد. به همین خاطر، عسل حتی وقتی 7 تا 14 برابر رقیق شود، میتواند از رشد باكتریهایی مانند MRSA جلوگیری كند. خلاصه، زمانی كه عسل روی زخم قرار می‌گیرد و در اثر تراوش پلاسما از زخم رقیق میشود، در مبارزه با میكروبها پرتوانتر میشود.
یكی دیگر از خصوصیات جالب عسل كه آن را از داروهای ضد باكتری مرسوم مجزا می‌سازد، تقویت بهبود یافتن زخم هاست. داروهای ضد باكتری علاوه بر نابودی باكتریها به سلولهای انسان نیز آسیب می‌رسانند. از طرف دیگر، آنها فقط با مهار كردن رشد میكروبها به بهبودی زخمها كمك می‌كنند. اما عسل به طور مستقیم در بهبودی زخمها دخالت میكند. عسل محیط ویژه‌ای را می‌آفریند كه برای رشد بافت مناسب است و در عین حال بامیكروب‌ها نیز مبارزه میكند. به علاوه، رطوبت عسل از درد وتخریب سلولها حین تعویض پانسمانهای خشك شده جلوگیری می كند.
عسل دست كم بخشی از توان ترمیمی خود را مدیون پراكسید هیدروژن است. این ماده، رشد رگ‌های خونی را تحریک میكند. این رگها اكسیژن، مواد غذایی و سلول‌هایی به نام فیبروپلاست ( كه بافت پیوندی جدیدی را می‌سازند) را به موضع زخم هدایت می‌كنند. به علاوه، تركیب ناشناختهای دسته‌ای از سلولهای ایمنی به نام منو سیت رافعال میكند. این سلولها عامل رشدی را آزاد می‌كنند كه سلولهای پوششی را تحریك کرده تا تقسیم شوند و زخم را ببندند. منوسیت‌ها به نوع دیگری از سلولهای ایمنی به نام ماكروفاژ نیز تبدیل میشوند. این سلولها، میكروبها و سلولهای مرده را می‌بلعند و آنها را هضم می‌كنند.
عسل در بهبود یافتن زخم معده نیز موثر است. یك قاشق چای خوری عسل طبیعی در معده خالی میتواند مانع رشد باكتری خطرناكی به نام Helicubacter شود كه باعث اغلب زخمهای معده میشود. عسل، باكتری مقاوم به آنتی بیوتیكی را كه باعث عفونت ریوی در بیماران مبتلا به فیبروز سیستیك میشود، Burkholderia cepacia ، را در محیط كشت از پا در آورده است.
به هر حال، همه عسلها از خواصی كه برشمرده شد به یك اندازه بهره‌مند نیستند. شهد بعضی گل‌ها مقدار زیادی كاتالاز دارد. این آنزیم پراكسید هیدروژن را تخریب میكند. بعضی شهدها، گلوكز اكسیداز را به گرما و نور حساس می‌كنند. با وجود این، توان ضد میكروبی بعضی عسلها حتی با جوشاندن آنها از بین نمی‌رود. از این رو، به نظر میرسد، عسل علاوه بر مولكولهایی كه تاكنون شناخته شده است، مواد ضد میكروب دیگری دارد كه به دما مقاوم‌‌اند.
از زمان مصریان باستان، عسل برای درمان زخم استفاده می‌شده است و به نظر میرسد كه باكتریها هنوز توان مقابله با مواد ضد میكروب آن را پیدا نكرده‌اند. از این رو، تلاش برای شناخت كامل تر این ماده، ما را در مقابله به ابر باكترها كه به آنتی بیوتیك‌های مرسوم مقاوم شده‌اند، یاری خواهد رساند. به هر حال، این ماده دارویی را همانند سایر داروها باید با مشورت متخصصان استفاده كرد. زیرا دانه‌های گرده موجود در عسل طبیعی می‌توانند خود باعث عفونت شوند. خوشبختانه، گرده‌ها را با پرتو گاما می‌توان از بین برد، بدون آن كه به خواص دارویی عسل آسیبی برسد. امید است با تلاش‌های محققان راه برای یك شیوه درمانی جدید یعنی «عسل درمانی» هموار شود.
ارزش ضد میكروبی (فعالیت های ضد باکتریایی و درمانی عسل )
در قدیم از عسل به عنوان مرهم برای معالجه زخمها و التهابات پوستی به وفور استفاده می‌شد ولی اكنون استفاده درمانی از عسل محدود به طب سنتی می‌باشد با این حال امروزه نیز در گزارشات پزشكی، كاربردهای عسل در معالجه زخم ها، سوختگی‌ها عفونت‌ها و برخی از اختلالات دیگر به چشم می‌خورد. در سال 1937 تاثیر ضد باكتریایی عسل گزارش و اینهیبین نامگذاری شد این تاثیر ضد باكتریایی به وسیله اثر یك نمونه عسل رقیق شده روی باكتریها اندازه گیری شد و این موضوع نیز كه خاصیت ضد باكتریایی در اثر گرما از بین میرود كشف شد.
عسل با میكرب هایی كه در برابر آنتی بیوتیك مقاوم هستند، مبارزه میكند
زخم های مزمن ممكن است با معالجات سنتی مداوا شوند. عسل می تواند به درمان زخم‌هایی كه التیام نمی‌یابند، كمك كند.
محققان در پی یافتن دلایل علمی خاصیت ضد باكتری عسل در معالجات سنتی، دریافتند عسل از رشد باكتری ها می كاهد حتی باكتری‌هایی‌كه در برابر آنتی بیوتیك مقاوم هستند.
كاربرد عسل در التیام زخمها به مصر قدیم برمی‌گردد. اعتقاد بر این بود كه غلظت شربتی مانند عسل سبب میشود هنگامی كه بر روی زخمها و جراحات مالیده میشود، از ورود هوا به درون زخم جلوگیری كند و میزان بالای قند آن رشد باكتریها را كاهش میدهد. شواهد جدید نشان میدهد عسل دارای خواص دیگری نیز هست كه باكتریها را از بین می‌برد.
مطالعات و تحقیقات ” رزكوپر ” میكروبیولوژیست و همكاران وی در دانشگاه ولز در كاردیف نشان می دهد، تاثیر عسل طبیعی در مقایسه با عسل مصنوعی بخاطر غلظت و قند زیاد، 3 برابر بیشتر از عسل مصنوعی باعث از بین رفتن میكروب ها می شود. محققان هنوز به درستی مطمئن نیستند كدامیك از عناصر مؤثر و فعال عسل در این امر نقش دارند.
برخی از انواع عسل به هنگام رقیق شدن، پِرُاكسید هیدروژن را تشكیل می‌دهند كه از بین برنده باكتری هاست و در تمیز كردن زخم به كار میرود. دكتر كوپر و تیم وی این احتمال را می‌دهند که پراکسید هیدروژن میتواند تنها عامل مؤثر در آنتی باکتریال بودن عسل باشد.
آنها تایید كردند كه هم عسل ( طبیعی ) Pasture كه پراكسید هیدروژن تولید میكند و هم عسل ( مصنوعی ) Manuka كه پراكسید هیدروژن تولید نمی‌كند، در هنگام انجام آزمایش از رشد باكتریها جلوگیری كردند. این دو نوع عسل از رشد باكتری‌های عفونت زای استافیلوكوك و اینتروكوك كه در برابر آنتی بیوتیك‌های قوی مانند متیسیلین Methicilin و ونكومایسین Vancomycin بسیار مقاوم هستند، جلوگیری كردند.
طبق گفته كوپر، عسل ممكن است بعلت وجود آنزیم‌هایی كه هنگام ساختن آن توسط زنبور عسل ترشح میشود، خاصیت میكروب زدایی داشته باشد یا این خاصیت می تواند بعلت درجه اسیدی بودن عسل یا وجود مواد شیمیایی گرفته شده از شهد طبیعی گیاهان باشد. وی می‌گوید، كاربرد عسل در مداوای زخمها، ریشه قدیمی دارد و در طب سنتی بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفت. ” برای معرفی مجدد آن، باید شواهدی برای اثبات خواص آنتی باكتریال و مداوا كننده عسل داشته باشیم. ”
آندره آنلسون، پرستار و محقق در دانشگاه یورك در بریتانیا كه بر روی زخم های مزمن كار كرده است با این امر موافق است كه برای متقاعد كردن پزشكان شكاک، باید آزمایش‌ها و مشاهدات بالینی انجام شود تا این پزشكان به معجزه عسل در درمان زخمها پی‌ببرند.
زخمهای عفونی موجب ایجاد درد میشوند كه علت آن میتواند بستری شدن بیمار به مدت زیاد در بیمارستان باشد كه مداوای آنها نیز بسیار هزینه بر است. معالجه این جراحات و زخمها تبدیل به یك مشكل عمده شده است. زیرا استفاده دراز مدت از آنتی بیوتیك‌ها میتواند منجر به ایجاد گونه‌های مقاوم از باكتریها شود.
طبق گفته نلسون، به همین علت معالجات جایگزین در حال كشف و بررسی است. این معالجات شامل كاربرد ید، تركیبات حاوی نقره و لارو درمانی Larval therapy است كه در آن لاروها بر روی زخم ها گذاشته میشوند تا بافت‌های مرده را بخورند و باكتریها را نابود كنند.
در حالیكه دانشمندان هنوز در مورد خواص درمانی عسل در حال بررسی و تحقیق هستند، برخی از شركتها، در حال ساختن تیوپ هایی محتوی عسل استریل شده و باندهای آغشته به عسل استریل شده برای كاربرد عسل در مداوای زخم ها هستند.
در عین حال محققان هشدار می دهند، كه افراد برای مداوای زخم ها و جراحات برای خرید عسل به سوپر ماركت‌ها هجوم ببرند. عسل خریداری شده از مغازه‌ها به علت قرار گرفتن در دمای گرم و نامناسب، خواص ضد باكتری خود را احتمالاً از دست داده است. افرادیكه دارای زخم و جراحات جدی و شدید هستند باید تحت مداوای پزشك متخصص قرار گیرند.
اثرات ضد سرفه و خلط آور
اثرات ضد سرفه عسل به توانایی آن برای رقیق کردن ترشحات راه‌های هوایی و بهبود عملکرد سلولهای پوششی آن مربوط میشود.
نقش موم
موم زنبور عسل نیز در پزشکی و داروسازی مصرف زیادی دارد؛ در اکثر فرمولاسیون های کرمها، پمادها و لوسیون، به عنوان جزء با ارزش از پایه استفاده میشود به دلیل بی اثر و غیر فعال بودن موم زنبور عسل، براحتی با داروها مخلوط میشود، بدون این که هیچ واکنش ناخواسته‌ای بین مواد موثره و موم زنبور عسل رخ دهد.
امروزه برای حفاظت داروهای حساس به هیدرولیز و اکسیداسیون، آنهارا با لایه ای نازک از موم زنبور عسل می‌پوشانند، موم عسل به عنوان لایه هیدروفوب، پوششی در اطراف دارو ایجاد می کند و سبب آهسته شدن انحلال و آزاد سازی دارو میشود.
عسل برای افراد سالم، کسانیکه کلسترول بالا و دیابت نوع 2 دارند، مفید می‌باشد
در آزمایش های مختلفی که بر روی افراد سالم و کسانیکه دارای کلسترول بالا بودند و یا اینکه دچار دیابت نوع دوم بودند، انجام شد، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که عسل یکی از مناسب ترین شیرین کننده‌ها برای تمام گروه‌های ذکر شده می‌باشد.
برای 15 روز، به 8 فرد سالم، 6 بیمار با کلسترول بالا، و 7 بیماری که دارای دیابت نوع دوم بودند به میزان مشابهی شکر، عسل مصنوعی، و عسل طبیعی خورانده شد. در افرادی که از سلامت کامل برخوردار بودند، مصرف شکر و عسل ساختگی یا تاثیر منفی بر روی آنها داشت و یا به طور کلی هیچ تاثیری نداشت. این در حالی است که مصرف عسل طبیعی در این افراد منجر به کاهش 7 درصدی کلسترول، 2% تری گلیسرید، 6% هموسیستین ( یکی از فاکتورهای ریسک ابتلا به بیماری های قلبی‌عروقی)، و 6% قند خون شد. همچنین HDL و یا همان کلسترول خوب خون آنها به میزان 2% افزایش پیدا کرد.
در بیمارانی که دارای کلسترول بالا بودند، عسل مصنوعی میزان LDL یا همان کلسترول بد خون را کاهش داد. این امر در حالی است که مصرف طبیعی عسل منجر به کاهش 8 درصدی کلسترول شد که در این میان سهم کلسترول بد خون 11% بود. همچنین پروتیئن انفعالی C نیز تا 75% کاهش پیدا کرد و نهایتاً در بیمارانی که مبتلا به دیابت نوع دوم بودند، مصرف عسل طبیعی باعث کاهش قابل توجه قند خون در آنها گردید. بنابراین بهتر است کمی عسل را صبح‌ها در شیر، ظهرها در ماست و یا یعد از ظهر در چای خود مخلوط کنید و از نوشیدن آن لذت ببرید. به نظر می رسد که مصرف یک قاشق عسل به طور روزانه، نیاز شما به مصرف داروهای مختلف را تا حد زیادی کاهش میدهد.
اثر آنتی اكسیدان های عسل
با مصرف عسل، سیستم دفاعی بدن در برابر استرس اكسیداتیو ناشی از رادیكال های آزاد افزایش می‌یابد، لذا می‌توان عسل را در یك برنامه غذائی سالم جای داد. محققان در حال ارزیابی اثر عسل بر سطح آنتی اكسیدان‌های بدن هستند كه بدن را از مضرات محیط مانند دود سیگار و مواد شیمیائی حفاظت می‌كنند. غذاهای غنی از آنتی اكسیدان ها از اثرات تخریبی رادیكال های آزاد می‌كاهند و درنتیجه احتمال بیماری‌هائی همچون سرطان و حمله قلبی را كاهش می‌دهند.
درمان با عسل – درمان بیماری‌های کلیوی با عسل
عسل به عنوان یک مدر در درمان ناراحتی‌های کلیوی سودمند است زنبور عسل حشره‌ای است که حاصل آن، محصولات با ارزشی از قبیل عسل، ژله رویال، موم و زهر است معروف ترین محصول زنبور عسل، همان عسل است که از محصولات دیگر بیشتر به مصرف میرسد.
همچنین، عسل را در درمان بیماری‌های دستگاه تنفسی و عفونتهای ناحیه حلق به کار میبرند و خاصیت ضدباکتریایی آن موجب اثربخشی عسل میشود؛ خاصیت ضد التهابی آن نیز مشاهده شده که به هیگروسکوپیک بودن آن نسبت داده شده است.
بخش اول این مقاله را با کلیک بر لینک آن در انتهای همین مطلب بخوانید!
سلام
خیلی مفید بود ، تشکر