بیماری درختان مرکبات در اثر کمبود مواد غذائی

 نیاز درختان مرکبات به عناصر غذایی

درختان مرکبات مانند سایر درختان در طبیعت علاوه بر گاز کربنیک، اکسیژن و هیدروژن به 15 عنصر غذائی دیگر احتیاج دارند.
نیاز درختان مرکبات به عناصر مذکور از نظر مقدار و اندازه متفاوت میباشد، چنانچه نیاز به ازت – فسفر – پتاس – منیزیم – کلسیم در مقایسه با سایر عناصر مورد نیاز حتی به چند صد برابر می‌رسد و مقدار آنها رابطه‌ای با مقدار برداشت محصول نخواهد داشت زیرا هر یک از این عناصر از نظر وظایفی که دارند نمی‌توانند جای یکدیگر را بگیرند.
بنابراین مقدار تولید محصول بستگی کامل به وجود همه عناصر لازمه رشد و نسبت‌های معین بین آنها دارد.

عامل محدود کننده رشد درخت از نظر تغذیه، آن عنصر غذائی می‌باشد که در خاک در حداقل قرار دارد‌، به عبارت دیگر رشد گیاه همیشه از ماده غذائی موجود در خاک که در اقلیت قرار گرفته تبعیت می‌کند.
وقتی یک یا چند ماده غذائی در خاک کمیاب می‌شود درخت به کمبود مواد غذائی دچار می‌گردد، بنابراین آثار کمبود های مواد غذائی در درختان مرکبات به صورت علائمی مانند زرد شدن برگها، کم شدن باردهی، کوچک ماندن میوه‌ها و یا خشکیدن سر شاخه‌ها ظاهر می‌شود.

این مطلب را هم بخوانید: تشخیص و درمان کمبود عناصر غذایی در درختان میوه

درختان مرکبات به دو طریق به کمبود های مواد غذایی مبتلا می شوند:

1. در حالت کمبود مطلق
   ماده غذائی که علامت کمبود آن در گیاه پیدا می‌شود، اصولاً در خاک وجود ندارد و یا مقدار بسیار کم و غیر کافی موجود است، در این حالت معمولاً با وارد کردن ترکیب قابل جذبی از آن ماده غذائی، کمبود و علائم کمبود برطرف شده رشد و تولید محصول عادی میشود.
2. در حالت کمبود مشروط
   ماده یا مواد غذایی در خاک به مقدار کافی وجود دارد ولی شرایطی در خاک موجود است که مانع از جذب آنها بوسیله درخت می‌گردد، در این حالت چنانچه ترکیبات قابل جذب آن مواد به خاک افزوده شود نتیجه رضایتبخش نخواهد داد مگر اینکه ترکیبات مذکور به مقدار خیلی زیاد داده شود که آن خود مشکلات دیگری مانند به هم زدن تناسب عناصر غذائی روی اعضای هوائی درخت مخصوصاً برگ‌ها می‌باشد.

به نکته‌های زیر در مورد تغذیه درختان از طریق محلول پاشی توجه نمائید:

• غلظت محلول مورد مصرف بایستی به اندازه‌ای باشد که موثر واقع شود چرا كه غلظت کم تاثیر مطلوب نمی‌دهد و غلظت زیاد سبب سوختگی اندام‌های گیاه مخصوصاً برگها می‌شود.
• تقریباً از ترکیبات شیمیائی همه نوع مواد غذائی برای محلول پاشی می‌توان استفاده نمود و این ترکیبات می‌تواند معدنی یا آلی باشند به استثناء فسفر که می‌توان از ترکیبات فسفر آلی استفاده کرد.
• غلظت متناسب برای عناصر اصلی بین یک دهم تا یک درصد و برای عناصر فرعی 1 تا 4 درصد می باشد و در مورد مصرف اوره برای برطرف کردن کمبود ازت غلظت محلول نبایستی از 2 درصد تجاوز نماید.

چگونه می‌توان کمبود های مواد غذائی را در درختان مرکبات تشخیص داد؟

می‌دانیم که برگ‌ها محل تبادلات شیمیایی عناصر غذائی می‌باشند، بدین جهت علائم ناشی از اختلالات تغذیه‌ای بدواً در برگها ظاهر می‌شود.
برای پی بردن به وضع تغذیه‌ای درختان از نمونه‌های برگ آنها استفاده می‌شود. بدین طریق که برگهای شاخه‌های جوان بین سنین 4 تا 7 ماهگی را جمع‌آوری نموده، مقدار مواد غذائی موجود در آنها را اندازه گیری می‌نمایند سپس اعداد بدست آمده را با ارقام استاندارد مقایسه می‌کنند.

تشخیص علائم ظاهری کمبودها در درختان مرکبات

ساده ترین راه تشخیص کمبود مواد غذایی در مرکبات ، شناسائی علائم ظاهری در روی اعضای مختلف است که باغداران می‌توانند با کمی دقت و شناختن این علائم به عنوان کمک‌های اولیه در رفع مشکلات تغذیه‌ای باغات خود اقدام کنند ذيلاً علائم برخی از کمبودهای مواد غذائی شرح داده می‌شود:

1. کمبود روی ( Zn ) در مرکبات
   برگ های جوان کوچک بوده و روی دمبرگ‌ها به حالت جاروئی قرار دارند. رگبرگ‌ها سبزه تیره و کلفت می‌باشند، میوه نیز کوچک است.

   

    

2. کمبود مس ( Cu ) در مرکبات
   برگها غیر عادی و ضخیم هستند و رنگ آنها سبز تیره می‌باشد و برگها روی سر شاخه‌ها به شکل دسته جمعی ( Roset ) قرار دارند. دمبرگ‌ها دارای حفره های صمغی می‌باشند، روی پوست میوه لکه‌های قهوه‌ای رنگ بزرگ با حالت شکنندگی ظاهر می‌شود و در داخل میوه در محل تجمع دانه‌ها نیز لکه‌های قهوه‌ای رنگ صمغی دیده می‌شود.

   

    

3. کمبود آهن ( Fe ) در مرکبات
   سطح برگ زرد رنگ و رگبرگ‌ها تا آخرین مرحله رشد برگ به رنگ سبز می‌مانند.

   

    

4. کمبود منگنز ( Mn ) در مرکبات
   کلروز بین رگبرگ‌ها و در تمام سطح برگ لکه‌های کلروزه شده دیده می‌شود. کلروزه ( زردی )، تبدیل رنگ سبز به زرد می باشد.

   

    

5. کمبود بر ( B ) در مرکبات
   رگبرگ‌های اصلی چوب پنبه‌ای شده و شکاف می‌خورند. تنه درختان صمغ ترشح کرده و به صورت غده‌هائی جمع می‌شوند. حد فاصل بین پوست خارجی و گوشت میوه کلفت می‌شود، میوه شکل طبیعی ندارد و ناهموار است و لکه های قهوه‌ای رنگ در این قسمت دیده می‌شود.

   

    

6. ازدیاد بر ( B ) در مرکبات
   حاشیه برگها از قسمت نوک برگ زرد و حالت شکنندگی دارد قسمت سطح برگ به رنگ سبز است.

وضع باغات مرکبات کشور از نظر تغذیه

طبق آزمایشات انجام شده مسائل تغذیه‌ای یکی از عوامل محدود کننده برداشت محصول مرکبات از نظر کمی و کیفی می‌باشد.
از عناصر اصلی تغذیه در درختان مرکبات ازت در درجه اول اهمیت قرار دارد. کمبود ازت در باغات مرکبات شمال و جنوب کشور مشاهده و به همین علت مصرف کودهای ازته در تمام مناطق ضروری می‌باشد.

کمبود فسفر در باغات مرکبات در پایان زمستان بیش از بهار و تابستان است بنابراین بایستی کودهای فسفره را پائیز مصرف نمود.
پتاس عامل محدود کننده برداشت محصول به شمار نمی‌آید مگر در مواقع استثنائی که مصرف کودهای پتاسی ضروری می‌باشد.
عناصر فرعی مانند روی و بر و همچنین آهن در زرد شدن و خشکیدن سر شاخه‌های درختان دخالت داشته و مصرف کودهای محتوی عناصر فوق نیز ضروری می باشد.

در صورت مصرف عناصر غذائی مانند آهن – روی – مس – منگنز – و بر می توان املاح فلزات فوق و یا ترکیبات آلی آنها را به صورت محلول با غلظت‌های بین یک تا دو درصد به صورت محلول پاشی مصرف نمود.

این مطلب را هم بخوانید: چگونه از سال آوری درختان میوه جلوگیری کنیم؟